کاربرد هندسه هنر اسلامی در گرافیک معاصر

این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای صورت پذیرفته، به بررسی کاربرد هندسه ی هنر اسلامی در گرافیک معاصر پرداخته و امکانات موجود در هندسه ی قدسی را تا حد ممکن شناسایی و ردّ پای آن را در هنر معاصر به ویژه گرافیک، جست و جو می کند. آنچه مورد توجه واقع گردیده، نحوه ی شکل گیری هنر اسلامی، به ویژه در معماری و خوشنویسی است که از شاخص ترین هنرهای موجود در قلمرو اسلامی به حساب می آیند. تقدس ویژه روح و اصالت ذهن درون گرا در هنر اسلامی باعث گردیده که هنرمند مسلمان در آفرینش های هنری اش، با فاصله گرفتن از عناصر سه بعدی جهان واقع، به واسطه ی رمز پردازی در سطح دو بعدی به حقیقت ناب و ازلی جهان فرا دست نزدیک گردد. هنر هندسی اسلامی بر مبنای نقوش کیفی و بر پایه ریاضیات و قوانین تکرار تشکیل شده، و اینها لازمه ی کار هنرمند بوده تا بتواند با بیانی موجز به آفرینش هنری خویش بپردازد. وی با کنار هم چیدن اشکال هندسی به عنصری به نام گره دست یافته، که در واقع گره گشای رموز هستی است و بدین طریق روح خویش را صیقل داده و برای دریافت حقیقت آماده می سازد. اگر سمت و سوی توجه از هنر اسلامی به هنر مدرن منعطف گردد، آنچه که می تواند وجه اشتراکی باشد بین این دو مقوله، مفهوم هندسه است؛ البته در هنر مدرن، هندسه بدان معنای الهی که انسان سنتی آن را راه گشای خود برای نیل به هدفی آسمانی می پندارد، مد نظر نمی باشد، بلکه دست یابی به سادگی و خلاصه نگاری بیشتر از هرچیز مورد توجه است؛ چرا که در جهانِ مدرنِ شتابزده، هندسه و بیان موجزش تنها حامیان اختصار کلامند. با شروع انقلاب صنعتی و احساس نیاز به معرفی کالاها، صنعتی جدید به نام تبلیغات پا به عرصه ی وجود نهاد، اروپائیان در آن زمان در پی نگارههای مناسب برای تولید انبوه بودند و بدین منظور نقوش انتزاعی اسلامی را مناسب یافتند. بدین ترتیب آثار مهم و متفاوتی در معرفی و شناساندن هنر و معماری اسلامی به غربیان، به رشته ی تحریر درآمد. قرن نوزدهم میلادی آغازگر نگاه متفاوت انسان نسبت به خویش و محیط پیرامونش است، انسانی که با کسب تجارب گوناگون در طی قرون متمادی به نقطه ای رسیده که نگاه جست و جو گرانه اش در پی سادگی و اختصار است. این نگاه جوینده از غرب آغاز می شود و مراد خویش را در مشرق زمین می یابد. به این ترتیب هنر اسلامی قدم به جریان های هنری غربی می نهد و یکی از تأثیرگذار ترین مباحث در جنبش های هنری قرن نوزدهم و بیستم از جمله آرت نوو می باشد. این جنبش هنری با استفاده از نقش مایه ها و هندسه ی موجود در هنر اسلامی به یکی از غنی ترین و تأثیرگذارترین جریان های هنری غربی که در شکل گیری هنر گرافیک(به ویژه پوستر سازی) نقش مهمی داشته است تبدیل می گردد. در ایران نیز طی چند دهه ی اخیر رجوع به عناصر هندسی و نقش مایه های ایرانی – اسلامی باعث گردیده که هنر گرافیک به گرافیک بومی تبدیل گردد و از تکرار عناصر غربی تا حد زیادی رهایی یابد؛ چرا که پیشینه ی تصویری غنی ایرانی نه تنها می تواند منبع عظیمی از نقوش و اشکال و ترکیب بندی را در اختیار هنرمند ایرانی قرار دهد، بلکه می تواند سرچشمه ی الهام برای جریان های هنری دیگر کشورها و مرتفع کننده ی نیاز آنها در جهت نیل به فضایی نوین و متفاوت در هنرهای تجسمی و سایر هنر ها باشد.